„Tymczasowy przyjaciel”. Józef Lipski – ambasador polski w III Rzeszy (1933–1939)

Józef Lipski (1894–1958) należy do najważniejszych postaci polskiej dyplomacji doby międzywojennej. Wywodził się z elity wielkopolskiego ziemiaństwa. Pierwsze doświadczenia zdobywał w Komitecie Narodowym Polskim Romana Dmowskiego. Do pracy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych został przyjęty w 1919 roku i stał się ekspertem od zagadnień niemieckich. Negocjował polsko-niemiecki układ o nieagresji z 1934 roku. Jako ambasador w Berlinie służył sprawie ugody – między obydwoma skłóconymi państwami – której twórcami byli Józef Piłsudski i Adolf Hitler. Wierzył w słuszność i szanse polityki równowagi. Po klęsce, którą Polsce przyniósł Wrzesień 1939 roku, pozostał czynny do końca – w polityce na uchodźstwie.

Poświęcone Lipskiemu studium biograficzne to zarys życia dyplomaty. Analizie poddano zwłaszcza berlińską misję jako szczyt jego kariery. Autor wykorzystał nowe źródła i zawarł w książce nowe przemyślenia. Poddał rewizji tezy zarówno o polsko-niemieckiej zażyłości w latach 1934–1938, jak i o polskim zaufaniu do przywódcy III Rzeszy, które zazwyczaj są powodem niezasadnej krytyki wobec twórców polskiej polityki zagranicznej.

Najnowsze dzieło prof. Marka Kornata jest biografią pretekstową. Ukazuje aktywność Józefa Lipskiego na szerokim tle międzynarodowym. […] Autor stara się odgadnąć zarówno przesłanki inicjowanych przez Lipskiego działań, jak i motywy skłaniające jego przełożonych do powierzania mu coraz bardziej odpowiedzialnych funkcji. Trudno oprzeć się wrażeniu, że sam podpisałby się pod decyzjami, które podjęli. Dostrzega w Ambasadorze nie tylko optymalnego w latach trzydzie­stych reprezentanta RP w Berlinie, ale także jednego ze współtwórców porozu­mienia polsko-niemieckiego, a następnie realizatorów ,,linii 26 stycznia 1934 roku” Zapewne konsekwentna obrona wyborów dokonywanych przez szefa dyplomacji polskiej (m.in. podczas kryzysu czechosłowackiego) da asumpt do gorących sporów.

dr hab. Sławomir Nowinowski, prof. UŁ